Ons werk is theater!

Mark dMark de Jonge Jong deed tijdens zijn studie Culturele Antropologie veldwerk in Senegal. In een dorpje kwamen mensen naar hem toe met medische klachten. “Die is blank dus dokter”, dacht men. In werkelijkheid kon hij alleen maar een paracetamolletje uitdelen. Mark nam zichzelf voor dat indien hij ooit zou terugkeren, hij meer te bieden zou hebben. Daarop besloot hij verpleegkundige te worden. Inmiddels combineert hij dit werk met zijn trainingswerk in de gezondheidszorg. Dit blijkt een gouden combinatie te zijn. Zijn humor en feeling met de beroepsgroep (hij kan in de wij-vorm praten), maken hem een graag geziene trainer in de ziekenhuiswereld. Wat is het geheim van deze florerende trainer én verpleegkundige?

Wat versta jij onder gelukkig werken?
Dat is werk waar je je op verheugt. Werk waar je misschien lichamelijk en geestelijk moe, maar tegelijkertijd opgeladen van naar huis fietst. Al kan dat natuurlijk ook wel eens een dag anders zijn. Ik hoor vaak van verpleegkundigen dat zij na hun werk geen energie meer hebben voor wat dan ook. “Dan lig ik alleen nog maar op de bank. Ik verbrand al mijn energie op mijn werk en voor mijn privé heb ik niets meer over.” Zij herstellen onvoldoende na hun werk, worden cynisch of zakken zelfs weg richting een burn-out. Een soort compassiemoeheid. Dat zie je op de werkvloer ontstaan. Mijn advies zou zijn: zorg allereerst goed voor jezelf, praat over wat je dwarszit en geniet van kleine dingen. Die kleine dingen, bijvoorbeeld even iemands haar kammen, maken voor de patiënt het verschil en je krijgt er meteen iets moois voor terug waar jij ook weer mee verder kan.

Is gelukkig werken maakbaar?
Er zijn volgens mij drie elementen die de maakbaarheid van gelukkig werken bepalen.

1)      Zelfreflectie
De essentie van gelukkig werken in de zorg op dit moment, is dat je het vooral zelf moet doen. Autonoom werken. Dat wordt weleens in het extreme doorgetrokken. De leidinggevende vraagt wanneer je een klacht of overbelasting aangeeft, snel wat je er zelf aan kunt doen. Daar lopen verpleegkundigen op leeg. Zij vinden het moeilijk om kritisch naar hun eigen gedrag te kijken. En dat is ook best lastig. Als het niet goed gaat, hebben we de neiging te wijzen naar de leiding of de werkdruk. Als het wel goed is gegaan, dan ligt het aan onszelf. Wat je natuurlijk hoopt, is dat de verpleegkundige eerst bij zichzelf te rade gaat wanneer het niet goed gaat.

2)      Eigen verantwoordelijkheid
De maakbaarheid van gelukkig werken zit ook in een leven lang leren. We hebben allemaal de beroepscode ondertekend waarin staat dat je zelf verantwoordelijk bent voor het bijhouden van je vak. Als puntje bij paaltje komt, zeggen we: “sorry maar dat moet de organisatie voor ons betalen”. Lees nou eens een boek over je vak! Daar wordt je werk zoveel leuker van. Maar dat moet je wel zelf doen. Het ziekenhuis kan ons niet dwingen om thuis een boek te gaan lezen. Ik zeg wel eens gekscherend ‘we vinden ons werk wel leuk, maar ons vak interesseert ons geen moer’.

3)      Leidinggevende
Gelukkig werken is maakbaar als je een leidinggevende hebt die dat faciliteert, het goede voorbeeld geeft en die dan in staat is om langzamerhand naar de achtergrond te verdwijnen. Een goede manager maakt zichzelf overbodig. Dat zijn mensen die autoriteit uitstralen, zonder autoritair te hoeven zijn. Volgens mij is dat de kunst.

Welke invloed heeft de privésituatie?  
Vier dagdiensten met zware patiënten op bijvoorbeeld de afdeling Maag-Darm-Lever (MDL) chirurgie is geen sinecure. Als je dan thuis een gezin hebt met drie jengelende kinderen en een huwelijk dat misschien niet lekker loopt…. Tja, dan moet en wil ik echt bescheiden zijn om te zeggen dat gelukkig werken maakbaar is. Je kan van dat soort verpleegkundigen niet vragen op hun werk ook creatief te zijn. Zij doen hun werk zo goed als ze kunnen, maar verwacht geen vakliteratuur in hun vrije tijd of werkgroepen.

Welke rol speelt de persoonlijkheid in gelukkig werken?
Er kwam niet zo lang geleden een patiënt naar me toe met een bijzonder compliment. Hij zei: “Ik weet niet wat je doet, maar je bent een verademing.” Volgens mij heb ik dit compliment te danken aan de oprechte aandacht die ik voor patiënten heb. Oogcontact hebben, een beetje doorvragen én samen koffie drinken. Dat laatste punt is ontzettend belangrijk, zelf dus ook even koffie nemen. Daarmee zeg je dat je even de tijd neemt. Het samen een beetje gezellig maakt.
Daarnaast is ons werk theater, zoals Fred Lee zegt in zijn boek Als Disney de baas was in uw ziekenhuis. Dat had ik niet mooier kunnen zeggen. Ik pas perfect thuis in dit theater. Als ik nu een kind was geweest, dan had ik het etiket ADHD opgeplakt gekregen. Ik heb een enorme energie, ben altijd enthousiast en vrolijk op mijn werk. Dat hebben patiënten nodig. Voor collega’s kan dat soms hyper overkomen. Ik vind het best, want voor patiënten straal ik rust en aandacht uit, dat weet ik zeker. Het heeft een functie. Het leuke van theater is, dat als je het goed speelt je er ook veel voor terug krijgt.

Positieve emoties
Als ik de afdeling op stap en ik zie mijn collega’s en patiënten weer, dan denk ik “hè lekker!” Even met zo’n oude dame die al drie weken niet gedoucht heeft, onder de douche en haar haar wassen. In al z’n eenvoud is dat heel prettig om te doen. Ik ben geen boeddhist, maar ik ben altijd onder de indruk van het boeddhisme. Het boeddhisme stelt dat je je niet moet hechten aan een identiteit, je uiterlijk of een baan. Puur leven in het nu en genieten van het kleine. Proberen om in het nu gelukkig te zijn. Zonder hang naar de toekomst of het verleden. Ik probeer dit zoveel mogelijk na te leven. Ik kan ontzettend genieten van een dienst op de afdeling; de chaos en drukte.

Flow
Tijdens mijn trainingswerk, kom ik regelmatig in flow. Dan sta ik boven de stof, kan ik het larderen met allerlei voorbeelden die zo maar uit mijn mouw rollen. Ik kan het dan wat provocatief omdraaien in een humoristisch tegendeel, waar mensen ontzettend om moeten lachen. Dan durf ik geintjes te maken die op het randje zijn. Ik kan ook tijdens mijn werk als verpleegkundige in flow komen, door de ontmoetingen met fantastische mensen in zo’n Amsterdams ziekenhuis. Het is een voorrecht om bijzondere mensen te ontmoeten in hun meest kwetsbare positie.

Positieve werkrelaties
Werkrelaties zijn ontzettend belangrijk. Het gaat daarbij om oprechte en wederzijdse interesse. Ik ben altijd geïnteresseerd in collega’s. Zo vraag ik bijvoorbeeld naar hoe lang ze al gediplomeerd zijn, of ze in Amsterdam wonen, getrouwd zijn, kinderen hebben, er nog ander werk of een studie bij doen. Als collega’s niets terugvragen, dan stop ik er op een gegeven moment mee. Het ligt niet op een weegschaal, maar er moet wel iets terugkomen.

Waarvoor sta je op iedere ochtend?
Ik vind dat de zorg beter kan. Dat we er meer voor de patiënt moeten zijn. We zijn ons er te weinig van bewust wat voor kwetsbare groep die patiënten zijn. We hebben macht over onze patiënten. Verpleegkundigen kunnen de zaal opkomen met een gezicht, waarbij de patiënt meteen denkt “oeps, laat ik maar niet teveel bellen, want hij heeft het druk.” Wij en ook artsen maken als beroepsgroep misbruik van deze macht. De patiënt staat niet centraal. De arts en verpleegkundigen staan centraal. Als de patiënt niet al te veel zeurt, willen we best even luisteren. Maar niet al te lang, want we hebben er nog zes. Mondige patiënten vinden we lastig. Ik denk dat patiënten te kort komen. Dat stoort mij mateloos. Dat we de macht zo misbruiken. Dat we zo weinig van dit leuke werk maken. De oprechte aandacht voor patiënten moet beter, volgens mij is dat mijn roeping.

Waar sta je over 5 jaar?
Daar ben ik op dit moment nog niet over uit. De boeddhistische gedachte geeft me rust: kijk naar nu. Als je de oplossing nu niet weet, laat het rusten. Stap uit de cirkel, kijk er van buiten naar, dan komt de oplossing altijd.

Wat is je advies?
We hebben de komende jaren alle verpleegkundigen en zeker de gespecialiseerd verpleegkundigen hard nodig. De werkdruk zal toenemen door de toevloed van kwetsbare en soms dementerende ouderen, obese patiënten en mensen met kanker. Investeer dus in jezelf. Ga weg wanneer je het gevoel hebt te blijven hangen. Er zijn zoveel afdelingen of specialisaties, waar je gelukkiger wordt en meer tot bloei komt. Gewoon, omdat je het waard bent.

Plaats reactie

Abonneer je op mijn beruchte WEKELIJKSE tip voor Chief Happiness Officers. Waarschuwing: ongeschikt voor azijndrinkers, troetelberen en calimero’s.

Abonneer je op mijn beruchte WEKELIJKSE werkgeluk-tip voor Chief Happiness Officers

Elke week een praktische tip over de toepassing van werkgeluk in jouw organisatie!