Wat zijn de nadelen van werkgeluk? Het is zo’n hot topic. Dagelijks worden we overspoeld door halleluja verhalen van werkgeluk idealisten. Diverse sprekers, trainers, coaches, funsultants en Chief Happiness Officers zijn eensgezind: gelukkige medewerkers zijn betere medewerkers. En eerlijk is eerlijk; ook ik doe hier graag aan mee, omdat vele onderzoeken deze kant uitwijzen. Maar all that glitters is not gold. Dit blijkt uit het boek Happiness dat onderdeel uitmaakt van de Emotional Intelligence Series van Havard Business Review (met dank aan de Gelukkig Werken nieuwsbrief van Onno Hamburger voor deze literatuurtip). In een van de boekhoofdstukken benoemen Spicer en Cederström de potentiële problemen en nadelen van werkgeluk die vaak door de geluksindustrie worden genegeerd. Hieronder een opsomming.
Nadeel #1: Geluk kan uitputtend zijn
Wanneer geluk een plicht wordt, kan het ervoor zorgen dat mensen zichzelf slechter gaan voelen als ze falen om het te bereiken (Mauss et al., 2011). De eis om gelukkig te zijn brengt namelijk een zware last met zich mee, een verantwoordelijkheid die nooit perfect vervuld kan worden. Dit is extra problematisch in de huidige tijd waarin geluk haast als een morele verplichting wordt gepredikt.
“Ongelukkig zijn is niet alleen ongelukkig zijn; het is, erger nog, het falen om gelukkig te zijn”, aldus de Franse filosoof Pascal Bruckner.
Nadeel #2: Geluk helpt je niet noodzakelijkerwijs door de werkdag heen
Vrolijk zijn is in sommige beroepen geen keuze, maar een verplichting. Neem banen waarin klantcontact centraal staat, zoals een stewardess, callcenter medewerker of cassière in een fastfood restaurant. Jezelf anders uiten dan dat je je daadwerkelijk voelt, noemen we in de psychologie emotionele dissonantie en is een consequente voorspeller van gezondheidsklachten, verminderde werktevredenheid en burnout (Heuven & Bakker, 2003). Maar ook in niet-klantgerichte beroepen kan geluk onvoorziene consequenties hebben. Zo zijn mensen in een goed humeur slechter in staat om misleidende handelingen op te sporen dan mensen in een slechte gemoedstoestand (Forgas & East, 2008). Ander onderzoek toont aan dat boze personen tijdens een onderhandeling betere resultaten behalen dan gelukkige werknemers (Van Kleef et al., 2004). Spicer en Cederström concluderen dat gelukkig zijn misschien niet voor alle aspecten van ons werk goed is of voor sommige banen die sterk afhankelijk zijn van bepaalde vaardigheden.
Nadeel #3: Geluk kan de relatie met je baas beschadigen
Indien de verwachting is dat de leidinggevende verantwoordelijk is voor ons werkgeluk, dan maakt dat ons emotioneel kwetsbaar. Als de verwachte erkenning en emotionele geruststelling vanuit hogerhand uitblijft, voelen medewerkers zich verwaarloosd en gaan zij overdrijven (Ekman, 2012).
Nadeel #4: Geluk kan onze relatie met vrienden en familie beschadigen
Mensen die proberen een emotioneel rijker werkzaam leven te ervaren, gaan hun privéleven behandelen als werktaken. Zij zien hun persoonlijke leven als iets dat zorgvuldig gemanaged moet worden, door gebruik te maken van een set aan technieken en tools die zij in hun professionele leven hebben aangeleerd. Dit zorgt voor een toenemende verkilling en berekenend privéleven (Illouz, 2007).
Nadeel #5: Geluk kan het verliezen van je baan verwoestend maken
Mensen die verwachten dat de werkplek hen geluk en zingeving brengt, worden hiervan gevaarlijk afhankelijk. Wanneer deze personen hun baan verliezen, verliezen zij niet alleen hun inkomen maar ook de belofte aan geluk (Sennett, 2000). Dit veronderstelt volgens Spicer en Cederström dat wanneer we ons werk als bron van geluk zien, we onszelf emotioneel kwetsbaar maken in tijden van verandering. In de huidige tijd die wordt gekenmerkt door continue verandering en versnelling binnen organisaties, kan dit gevaarlijk zijn.
Nadeel #6: Geluk kan ons egoïstisch maken
In een experiment kregen deelnemers loten voor een lotterij en vervolgens de keuze hoeveel loten zij aan anderen wilden geven en hoeveel zij zelf wilden houden. Diegenen die in een goede moed waren hielden meer loten voor zichzelf (Tan & Forgas, 2010). Dus in sommige settings lijken gelukkige mensen minder genereus.
Nadeel #7: Geluk kan ons eenzaam maken
In een experiment bleek dat mensen die geluk zeer waarderen zich eenzamer voelden dan zij die geluk minder waarderen (Mauss, 2012). Teveel focussen op het najagen van geluk, kan ons het gevoel geven niet meer verbonden te zijn met andere mensen.
Kortom….
Bovengenoemde potentiële problemen zorgen naar mijn idee voor een meer genuanceerd en realistisch beeld van de (on)mogelijkheden van werkgeluk. Door dit te benoemen stappen we niet in de positief-psychologische valkuil; een soort ideologisch enthousiasme over de schoonlijk en opbrengsten van geluk op grond van beperkte gegevens (Boniwell, 2008). Laten we de ongemakkelijke vragen en feiten vooral niet onder het tapijt vegen, maar open op tafel leggen. Werk maken van duurzaam werkgeluk kan zeer effectief en betekenisvol zijn, is mijn ervaring. Als er aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Zie bovenstaand lijstje dus vooral als bijsluiter van het veelbelovende Werkgeluk-medicijn.
Over de auteur
Erwin Klappe is arbeids- en organisatiepsycholoog. Hij traint, spreekt en schrijft over de (on)mogelijkheden van duurzaam werkgeluk.